عمل جراحی به شیوه لاپاروسکوپی در چند سال اخیر و با پیشرفت دانش پزشکی بسیار مرسوم شده است. مهم ترین ویژگی لاپاروسکوپی نسبت به جراحی باز، نداشتن برش های بلند در جراحی باز است.
لاپاروسکوپی نزدیک به 20 سال است که در کشور انجام می شود.
در کلمه لاپاروسکوپی (laparoscopy)، «لاپار» به معنی شکم و «اسکوپی» به معنای دیدن با تعمق است.
لاپاروسکوپی یک روش جراحی با حداقل تهاجم و بدون باز کردن شکم است.
در جراحی به وسیله لاپاروسکوپی از یک لوله باریک، بلند و مجهز به منبع نور به نام لاپاروسکوپ استفاده می‌شود (تصویر مقابل).
لاپاروسکوپ از طریق برش بسیار کوچکی که در ناحیه شکم ایجاد می‌گردد، وارد بدن می شود تا از این طریق بتوان اعضای داخل شکم یا لگن را مشاهده کرد.
مزایای لاپاروسکوپی
مهم ترین مزیت روش لاپاروسکوپی نسبت به جراحی باز، نداشتن برش های بلند در جراحی باز است.
سایر مزایای روش لاپاروسکوپی شامل حفظ زیبایی، کاهش درد بعد از عمل، مصرف کمتر داروی ضد درد، مصرف کمتر آنتی‌بیوتیک، نداشتن عفونت زخم، ایجاد نشدن فتق در محل زخم، بستری کوتاه در بیمارستان، تسریع در برگشت به کار روزانه و سرانجام هزینه های پایین تر، اشغال کمتر تخت های بیمارستانی و کاهش هزینه های بیمارستانی می شود.
محدودیت های لاپاروسکوپی
امروزه جراحان تاکید می کنند، در بیشتر عمل های جراحی که در ناحیه شکم و قفسه سینه انجام می شود، لاپاروسکوپی می تواند اولین انتخاب باشد، مگر آن که انجام این عمل برای بیماری غیرقابل انجام باشد، مانند بیمارانی که شیمی درمانی یا رادیوتراپی (پرتو درمانی) می شوند که در این موارد، امکان لاپاراسکوپی کمتر است.
اما از همه مهم تر، ناآگاهی بیماران و اطلاع رسانی کم درباره لاپاروسکوپی، تنها مشکل گرایش کم مردم به این روش جراحی است.
بیماران چاق و دچار چاقی مفرط به دلیل مخاطرات بیشتر عمل جراحی باز، بیشتر از روش لاپاروسکوپی سود می برند
مهم ترین عامل محدودکننده این نوع عمل، نداشتن تجربه و مهارت کافی جراح است، وگرنه سیستم لاپاروسکوپی محدودیت خاصی برای هیچ گونه عملی ایجاد نمی کند. نداشتن آموزش لازم و کافی جراح باعث می شود که به علت حساسیت و خطر جدی ناشی از نداشتن تبحر در این کار، اقدام به عمل جراحی در این حوزه نکند.
دومین عامل محدود کننده، بیماری های زمینه ای بیمار است که چون این عمل نیاز به بی هوشی عمومی دارد، هر بیماری که نتواند بی هوشی عمومی را تحمل کند، عمل جراحی لاپاروسکوپی برای وی پیشنهاد نمی شود.
نحوه انجام لاپاروسکوپی
این عمل جراحی تحت بیهوشی کامل انجام می‌گیرد.
در مرحله اول برای ایجاد فضای کاری، شکم با گاز دی‌اکسیدکربن پُر خواهد شد.
سپس دو یا سه برش نیم تا یک سانتیمتری در ناحیه پایین شکم ایجاد می‌شود که از طریق این برش ها، لوله لاپاروسکوپ و دیگر ابزارهای جراحی وارد شکم می‌شوند.
لاپاروسکوپی در چه بیماری هایی انجام می شود؟
سنگ کیسه صفرا به دلیل وفور آن شایع ترین عمل جراحی لاپاروسکوپی در محدوده شکم است. همچنین برای برداشتن مری، بیماری ریفلاکس معده، بیماری تنگی مری، برداشتن طحال و تقریبا تمام جراحی های زنان، عمل های ارولوژی، فتق های جدار شکم و در برخی موارد انسداد های روده، برداشتن روده باریک و بزرگ، اعمال جراحی لاپاروسکوپی گزینه بهتری محسوب می شود، مشروط بر آن که جراح آموزش لازم را دیده باشد.
این روش برای تشخیص و درمان مشکلاتی همچون کیست‌ها، فیبروئیدها و عفونت‌ها به کار می‌رود.
همچنین از طریق لوله لاپاروسکوپ می‌توان نمونه‌های بافت را برای نمونه‌برداری (Biopsy) جدا کرد.
در موارد زیادی، لاپاروسکوپی جایگزین جراحی لاپاروتومی (استفاده از برش‌های بزرگتر در ناحیه شکم) می‌شود.
همچنین استفاده از لاپاروسکوپی برای انجام عمل‌های جراحی جزئی‌تر، ممکن است عوارض، استرس و هزینه کمتری داشته باشد.
از کاربردهای روش لاپاروسکوپی در بیماری‌های زنان می‌توان به خارج کردن بافت های اندومتریوز، هیسترکتومی (برداشتن رحم)، رفع چسبندگی‌ها و خارج کردن کیست تخمدان اشاره کرد.
در واقع در این عمل‌های جراحی علاوه بر تشخیص، امکان برش دادن و جدا کردن بافت‌های اندومتریوز، (همه یا بخشی از) رحم و کیست تخمدان وجود دارد.
لاپاروسکوپی برای چه کسانی خوب است؟
تقریبا تمام بیمارانی که نیاز به اعمال جراحی امعاء و احشا داخل شکم، قفسه سینه و همچنین فتق های جدار شکم دارند، می توانند از این روش کم خطر بهره مند شوند.
ولی بیماران چاق و دچار چاقی مفرط به دلیل مخاطرات بیشتر عمل جراحی باز، بیشتر از این روش سود می برند.
گروه دیگر بیمارانی که از روش لاپاروسکوپی نفع زیادی می برند، بیمارانی هستند که اعمال جراحی لاپاروسکوپی داخل قفسه سینه دارند که با ایجاد دو سوراخ کوچک سه میلی متری در ناحیه قفسه سینه، حین لاپاروسکوپی آنها را از انجام عمل جراحی باز مصون نگه می داریم.
در عمل لاپاروسکوپی، بیمار حدود دو ساعت بی هوشی کامل دارد و بعد از یک روز هم می تواند از بیمارستان به خانه برود و پس از سه تا چهار روز هم حال عمومی بیمار بهبود کامل می یابد و قادر به انجام امور روزمره خواهد بود.
قبل از عمل لاپاروسکوپی ...
1- به مدت 12 ساعت چیزی نخورید و نیاشامید. خالی بودن معده، احتمال تهوع طی عمل جراحی یا بعد از آن را کاهش می‌دهد. اگر داروهایی را روزانه مصرف می‌کنید، از پزشک خود بپرسید که آیا می‌توانید در روز عمل لاپاروسکوپی نیز آنها را مصرف کنید.
2- باید آرایش، جواهرآلات، عینک، لنز چشم و پروتز را پیش از عمل از خود جدا کنید.
3- دو ساعت زودتر از زمان جراحی در بیمارستان حضور داشته باشید.
محل برش‌ها را تمیز و خشک نگه دارید. برای تمیز کردن آنها می‌توانید از آب و صابون استفاده کنید
4- معمولا پیش از عمل، آزمایش خون و ادرار از شما گرفته خواهد شد تا مشخص شود مشکلی که در جراحی اختلال ایجاد کند وجود نداشته باشد. همچنین ممکن است تصویربرداری همچون سونوگرافی، سی تی اسکن یا MRI (ام آر آی) از شما گرفته شود. این آزمایش‌ها نیز به پزشک کمک می‌کند که بتواند تخمدان‌ها و اندام‌های اطراف آن را در زنان بررسی کند تا مشکلی همچون سرطان نداشته باشند.
5- ممکن است پزشک از شما بخواهد که داروهایی جهت آماده‌سازی روده مصرف کنید که موجب تخلیه روده‌ها می‌شود.
بعد از عمل لاپاروسکوپی ...
1- پس از عمل، ممکن است درد جزئی و کبودی در ناحیه برش‌ها داشته باشید. تغییر وضعیت می‌تواند به تخفیف درد و ناراحتی شما کمک کند. همچنین در دو روز اول پس از جراحی، داروهای مسکن نیز برای شما تجویز می‌شود. از طرفی ممکن است به علت استفاده از دی‌اکسیدکربن حین عمل برای باز کردن شکم، در ناحیه شانه‌ها و قفسه سینه درد داشته باشید. این درد طی چند روز خود به خود ناپدید خواهد شد.
2- ممکن است به علت استفاده از لوله راه هوایی در ناحیه نای و طی بیهوشی، گلو درد داشته باشید. مصرف آب‌نبات و یا قرص‌های گلو می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
3- در روز جراحی پس از عمل، به هیچ عنوان رانندگی نکنید و به مدت یک هفته از ورزش کردن و بلند کردن اجسام سنگین‌تر از 10 کیلوگرم اجتناب کنید.
4- طبیعی است که به علت بیهوشی، حالت تهوع داشته باشید. شب بعد از جراحی غذاهای سبک مصرف کنید، سپس در روز بعد به رژیم قبلی خود بازگردید. بهتر است به مدت 48 ساعت از نوشیدن نوشابه‌های گازدار خودداری کنید.
5- محل برش‌ها را تمیز و خشک نگه دارید. برای تمیز کردن آنها می‌توانید از آب و صابون استفاده کنید. روز بعد از جراحی می‌توانید بانداژ روی زخم‌ها را بردارید.
6- طبیعی است که تا چند روز پس از جراحی در بیماری های زنان، خونریزی خفیف واژینال وجود داشته باشد.
