تبخال يک عفونت ويروسي است که به صورت زخم اوليه موضعي با تمايل به بهبودي و عود مجدد موضعي تظاهر مي کند . عامل عفوني آن هرپس سيمپلکس نوع ۱ و ۲ مي باشد . هر دو نوع اين ويروسها مي توانند آلودگي مجاري تناسلي يا مخاط دهان را باعث گردند .
نوع شماره ۲ اين بيماري عامل ايجاد تبخال تناسلي است که خاص بزرگسالان بوده و از طريق ارتباط جنسي منتقل مي شود .
تبخال تناسلي ممکن است پس از اولين آلودگي با ويروس و يا در اثر فعال شدن عفونت مخفي ايجاد شده و ممکن است نشانه هاي باليني داشته و يا مخفي بماند .
در خانمها محل ابتدائي تظاهر ضايعات ، واژن و دهانه رحم است در حاليکه پس از عود ، زخمها در واژن ، پوست اطراف مقعد ، پاها و باسن ايجاد مي شود .
در مردان آلت تناسلي يا ناحيه شرمگاهي محل بروز زخمهاست و همچنين کسانيکه رابطه جنسي غيرمعقول از راه مقعد دارند در آن نقطه ايجاد مي شود .
هرپس تناسلي ممکن است در ساير نقاط دستگاه تناسلي اطراف مقعد و دهان زن و مرد ، برحسب رفتار جنسي آنها ، ايجاد شود .
آلودگي درون رحمي به ۳ شکل باليني تظاهر مي يابد : عفونت منتشر که بيشتر کبد را مبتلا مي کند ، انسفاليت و عفونتهايي که محدود به پوست ، چشم و يا دهان مي شوند . دو شکل اول بيماري اغلب کشنده است .
اين شکل عفونت معمولاً با هرپس ويروس شماره ۲ ايجاد مي شود ولي هرپس ويروس شماره ۱ نيز مي تواند عامل ايجاد آن باشد .
اين بيماري گسترش جهاني دارد و در خون ۵۰ تا ۹۰ درصد بزرگسالان پادتن ويروس شماره ۱ وجود دارد ، آلودگي به اين ويروس معمولاً قبل از ۵ سالگي اتفاق مي افتد ولي در حال حاضر بيشترين موارد بيماري با ويروس شماره ۱ اتفاق مي افتد .
روش انتقال :
تماس با بزاق حاملين ويروس شماره ۱ ممکن است مهمترين وسيله انتشار ويروس باشد .
تلقيح ويروس به دستهاي کارکنان خدمات بهداشتي ( مثل دندانپزشکان )از طريق حاملين ويروس مي تواند باعث ايجاد تبخال دست گردد .
آلودگي نوزادان معمولاً هنگام تولد و عبور از مجاري آلوده تناسلي و يا با نسبت کمتري در داخل رحم و يا بعد از تولد اتفاق مي افتد .
دور کمون اين بيماري بين ۱۲-۲ روز است .
دوره واگيري :
ويروس را مي توان ۲ هفته و به ندرت تا ۷ هفته بعد از عفونت اوليه دهان يا دستگاه تناسلي جدا کرد . عفونت اوليه و عود آن مي تواند بدون نشانه باليني باشد . بعد از ابتلا به شکل اوليه و يا عود عفونت ، ويروس براي سالها و احتمالاً تا آخر عمر بدون وجود نشانه باليني به طور متناوب از مخاطهاي آلوده ترشح ميگردد .
قدرت آلوده کنندگي زخمهاي عودکرده کوتاهتر از عفونتهاي اوليه است و معمولاً ويروس را بعد از ۵ روز نمي توان در آنها يافت .
چون عفونت نوزادان بسيار کشنده است توصيه مي شود که در صورتي که آلودگي اوليه مادر در اواخر دوران بارداري ايجاد شده قبل از پاره شدن کيسه آب جنين ، زايمان با عمل سزارين انجام شود .
نوزادان را بايد از تماس با زخمهاي گسترده و عفونتهاي شديد اوليه ، زخمهاي عود کرده و برخورد با ترشحات زخمهاي هرپس حفظ کرد .
بيمارانيکه زخم هرپسي دارند نبايد با نوزادان ، کودکاني که اگزما يا سوختگي دارند و يا بيماران مبتلا به کاهش ايمني تماس داشته باشد
تبخال بيماري عفوني مزمني است كه در اثر آلودگي به ويروس هرپس سيمپلكس (HSV) به‌وجود مي‌آيد و زخمها و تاول‌هايي بر روي پوست ايجاد مي‌كند. اين زخمها معمولاً بر روي لب‌ها، گونه‌ها، بيني، چانه، ناحية تناسلي و باسن ظاهر مي‌شوند. عفونت غالباً به صورت دوره‌اي ايجاد مي‌شود و زخمهاي بدمنظره و دردناكي ايجاد مي‌كند.
«تبخال تناسلي (هرپس ژنيتال) را اولين بار جان آستروك (John Astruc) پزشك پادشاه فرانسه، در ۱۷۳۶، توصيف كرد. پس از آن به‌تدريج آشنايي پزشكان با اين ضايعات و انواع تبخال‌هاي دهاني و تناسلي بيشتر شد تا سرانجام، در ۱۹۲۵، ويروس هرپس سيمپلكس، كه عامل اين ضايعات است، در آزمايشگاه كشت داده شد.
اين ويروس كه گسترش جهاني دارد در دو نوع ۱ و ۲ در انسان ايجاد بيماري مي‌كند. نوع ۱ اغلب با تبخال‌هاي دهاني همراه است و ابتلاي به آن از سنين پايين شروع مي‌شود. به‌طوري‌كه ۹۰ درصد افراد تا قبل از ۵ سالگي با ويروس تماس پيدا مي‌كنند. ويروس نوع ۲ اغلب تبخال‌هاي تناسلي ايجاد مي‌كند و تماس با آن اغلب در دوران بعد از بلوغ و شروع فعاليت جنسي است. اصولاً تبخال‌هاي تناسلي جزء بيماري‌هايي هستند كه از راه تماس جنسي منتقل مي‌شوند.»
بروز علائم بيماري معمولاً ۴ تا ۷ روز بعد از تماس با فرد حامل ويروس يا ترشحات حاوي ويروس است. البته، در اغلب موارد، ابتلا بدون علامت است.
«شايع‌ترين علامت بيماري، در صورت ايجاد، پيدايش تاول‌هاي كوچك آبدار در ناحية تناسلي است كه بعداً پاره مي‌شوند و زخمهاي دردناكي ايجاد مي‌كنند، زخمها خشك مي‌شوند و به‌تدريج در چند روز بهبود مي‌يابند. برخي افراد ممكن است فقط ضايعاتي قرمزرنگ يا برجسته پيدا كنند و برخي هم، هنگام دفع ادرار، درد داشته باشند. در خانمها ممكن است ترشحات آبكي واژينال هم مشاهده شود. در مجموع مي‌توان گفت سوزش ادرار، همراه با ترشحات آبكي شفاف از پيشابراه، غالباً از عوارض عفونت با ويروس تبخال است.»
زخمها معمولاً ۴ تا ۷ روز بعد از اولين عفونت ايجاد مي‌شوند و بيمار علائمي شبيه به سرماخوردگي نظير تب، تورم غدد لنفاوي كشالة ران و كوفتگي دارد. زخمهاي تبخالي معمولاً در اولين ابتلا شديدترند ولي در دفعات بعدي ابتلا، ضايعات كوچك‌ترند، درد كمتري ايجاد مي‌كنند و زودتر بهبود مي‌يابند. ضمن اينكه قبل از هر عود بيماري، فرد در ناحية مبتلا احساس خارش، ضربان يا سوزش دارد و ممكن است دردهايي در لگن يا پاها داشته باشد.
«تظاهرات تبخال تناسلي در قسمت‌هاي مختلفي ازجمله آلت تناسلي و بيضه‌ها در آقايان، اجزاي دستگاه تناسلي در خانمها، مقعد، پيشابراه، باسن و پاها ايجاد مي‌شوند. ليكن بايد به‌خاطر داشت كه بسياري از مبتلايان بدون علامت‌اند يا علائم خود را با مشكلات ديگري ازجمله بيماري‌هاي قارچي، گزش حشرات و هموروئيد اشتباه مي‌گيرند.»
عوارض بيماري :
در برخي افراد به دنبال انتشار ويروس به دستگاه عصبي علائمي همچون تب، سردرد، استفراغ و سفتي گردن ۳ تا ۱۲ روز بعد از ضايعات تناسلي ايجاد مي‌شود. اين حالت اگرچه براي بيمار بسيار ناراحت‌كننده است اغلب اوقات خوش‌خيم است و كاملاً بهبود مي‌يابد.
تبخال‌هاي تناسلي جزء بيماري‌هايي است كه از راه تماس جنسي منتقل مي‌شوند و «علاوه بر تماس جنسي، تماس پوست با ترشحات تنفسي افراد آلوده باعث انتقال عفونتهاي تبخالي مي‌شود. بنابراين افرادي ازجمله دندانپزشكان، كاركنان بخش مراقبت‌هاي ويژه (ICU) و آزمايشگاه‌ها در معرض خطر بيشتري براي اكتساب بيماري‌هاي تبخالي هستند. همچنين انتقال از مادر به فرزند در حين زايمان يكي از راه‌هاي مهم انتقال بيماري است.»
انتقال ويروس از يك نقطة بدن مثل ناحية تناسلي به ساير نقاط ازجمله دست‌ها، بازوها، ران‌ها و نيز به دنبال دستكاري ديده شده است. چرا كه، ويروس تبخال پس از ورود به پوست از انتهاي (پايانه‌هاي) عصبي خود را به گره‌هاي عصبي منطقه مي‌رساند و در آنجا به زندگي خود ادامه مي‌دهد و مي‌تواند دوباره خود را به سطوح مخاطي و پوستي برساند و ضايعات جديدي ايجاد كند و به سايرين نيز منتقل شود. ضايعات تبخالي تمايل به عود مجدد دارند كه دفعات عود در افراد متفاوت است و شرايط فردي و وضعيت ايمني فرد به‌شدت روي آن تأثير مي‌گذارد.
شيوع بيماري :
شيوع بيماري در مناطق دنيا متغير است ، «در امريكاي مركزي و جنوبي، بيماري ۲۰ تا ۴۰ درصد زنان را درگير مي‌كند. يك‌پنجم افراد بالاي ۱۲ سال در امريكا به اين ويروس آلوده‌اند كه تقريباً ۹۵ درصد آنها از ابتلاي خود بي‌خبرند. شيوع آن در كشورهاي اروپايي ازجمله آلمان ۱۳ درصد، فنلاند ۱۶ درصد، ايتاليا ۱۸ درصد و در انگليس ۲۰ درصد گزارش شده است. در منطقة جنوب صحراي كبير افريقا، شيوع بيماري از ۳۰ تا ۸۰ درصد در زنان و ۱۰ تا ۵۰ درصد در مردان متغير است. در تانزانيا، ۳۹ درصد و در استراليا ۱۵ درصد گزارش شده است. در كشورهاي آسيايي ازجمله بنگلادش ۱۲ درصد، ژاپن ۷ درصد، فيليپين ۹ درصد و هند ۱۴ درصد شيوع دارد. به‌نظر مي‌رسد در كشورهاي آسيايي درحال‌توسعه شيوع بيماري كمتر و بين ۱۰ تا ۳۰ درصد متغير است.»
در ايران، هرپس تناسلي كمتر مورد توجه قرار گرفته است. لذا، مطالعات در زمينة بيماري محدود است. در ۱۳۸۰، در مطالعه‌اي كه روي اهداكنندگان خون در كرمان انجام شد، شيوع بيماري ۷/۲ درصد گزارش شد. بررسي ديگري كه در ۱۳۷۵، در يكي از درمانگاه‌هاي تهران روي شيوع بيماري‌ها از راه تماس جنسي انجام شد، شيوع ۶ درصد گزارش شد. همچنين، طبق بررسي ديگري در مركز تحقيقات سازمان انتقال خون ايران در تهران، شيوعي معادل ۴۳/۱۱ درصد تخمين زده شد.
درمان :
«پس از معاينه و انجام بررسي‌هاي ضروري پزشك، تبخال تناسلي را مي‌توان با داروهاي ضد ويروس موجود درمان كرد. درمان معمولاً به صورت خوراكي است و در اولين بار ابتلا براي ۷ تا ۱۰ روز و در موارد عود حدود ۵ روز انجام مي‌شود و باعث كوتاه شدن دورة بيماري و بهبود سريع‌تر ضايعات مي‌شود. در افرادي كه به‌طور مكرر دچار ضايعات تبخال تناسلي مي‌شوند، مي‌توان از درمان طولاني‌مدت نگه‌دارنده براي مدت طولاني ۳ ماه تا يك سال، بسته به شرايط فرد، استفاده كرد. اين درمان‌ها به مهار بيماري كمك مي‌كنند، ولي باعث درمان قطعي يا ريشه‌كني ويروس نمي‌شوند.»
پيشگيري:
از طريق اجتناب از تماس‌هاي جنسي پرخطر و مشكوك، اجتناب از بي‌بندوباري جنسي و داشتن شركاي جنسي متعدد، اجتناب از تماس جنسي هنگام فعال بودن ضايعات، و استفاده از كاندوم در حين تماس جنسي مؤثر مي‌دانند، چرا که هنوز واكسني براي اين بيماري وجود ندارد و بيشترين تأكيدها روي پيشگيري از ابتلا به آن است. هرچند كه تحقيقات گسترده در زمينة تهية واكسن مؤثر همچنان ادامه دارد.
«۲۲ درصد زنان باردار به صورت بي‌علامت به ويروس تبخال تناسلي آلوده‌اند و ۲ درصد آنان در دوران بارداري مبتلا مي‌شوند. از آنجا كه بيماري در اغلب موارد بي‌علامت است، بيش از ۹۰ درصد اين افراد از ابتلاي خود بي‌اطلاع‌اند. انتقال ويروس به جنين در حين زايمان و عبور از كانال زايماني صورت مي‌گيرد. برخي از متخصصان معتقدند، به منظور پيشگيري از انتقال عفونت از مادر به جنين، بهتر است زايمان اين زنان به صورت سزارين باشد، در صورت ابتلاي مادر در سه‌ماهة آخر بارداري، درصد احتمال انتقال به جنين بسيار بالاست. عفونت نوزادي با درگيري پوست، چشم، دهان، آسيب دستگاه عصبي مركزي و ديگر اعضاي داخلي، محدوديت رشد جنين و حتي مرگ جنين همراه باشد. اگر درمان سريع و به‌موقع آغاز شود، ممكن است از آسيب‌هاي بعدي پيشگيري كند يا از شدت آن بكاهد.»
