ناباروري مردان- تشخيص و درمان(۱)

64

شايع‏ترين علت ناباروري مردان, كمبود تعداد اسپرم‏هاست و شايع‏ترين علت اين كمبود عوامل ناشناخته (Idiopathic) است يعني عللي كه هنوز با استفاده از تكنيكهاي موجود قادر به شناسايي آنها نمي‏باشيم. اگر چه اين مسأله يكي از مشكلات پزشكان و بيماران در درمان ناباروري است و گاه حتي موجب نااميدي آنها نيز مي‏شود اما آگاهي كامل از ساير علل شناخته‏شده و نكات مربوط به آنها براي بيماران بسيار مفيد مي‏باشد.





در اين مقاله به اجمال اين علل مورد بررسي قرار خواهند گرفت.




* واريكوسل





يكي از شايع‏ترين علل شناخته‏شده كمبود اسپرم, واريكوسل است. واريكوسل عبارت است از رگ‏هاي واريسي متورم كه عمدتاً در بيضة چپ ديده مي‏شود.

اين حالت به علت جمع‏شدن خون در عروق بيضه و به دنبال عدم كاركرد مناسب دريچه‏هاي وريدي ايجاد مي‏شود.




مكانيسم دقيق ناباروري ناشي از واريكوسل ناشناخته است, شايد تجمع خون باعث گرمتر شدن بيضه و اختلال در توليد اسپرم شود يا حوضچه‏هاي خوني ايجادشده و لبريز از هورمونهاي غيرطبيعي و متابوليتها، مسير طبيعي ساخت اسپرم در بيضه را تغيير مي‏دهند. ميزان تأثير واريكوسل برروي شمارش اسپرم در افراد مختلف, متفاوت است.



يعني واريكوسل مي‏تواند در برخي از افراد بر تعداد اسپرم‏ها هيچ تأثيري نداشته باشد و در مقابل در برخي ديگر با كاهش قابل توجه و واضح تعداد اسپرم‏ها همراه باشد (طيفي از تغييرات). همچنين واريكوسل ممكن است باعث آسيب تدريجي در وند توليد اسپرم شود.





* تشخيص واريكوسل چگونه انجام مي‏شود؟




پزشك بيمار را در حالت ايستاده قرار داده و طناب اسپرماتيك را لمس مي‏كند (طنابي كه به نظر مي‏رسد بيضه‏ها از آن آويزان شده‏اند). از بيمار مي‏خواهد كه سرفه كند و در اين حالت واريكوسل مانند يك دسته كرم در زير دست لمس مي‏شود. اين حالت (ورم كردن) به صورت متناوب ايجاد مي‏شود.




* بهترين راه تأييد تشخيص, استفاده از تست داپلر (Doppler)‌ مي‏باشد. در اين تكنيك يك ميلة كوچك به شكل قلم برروي طناب اسپرماتيك قرار داده مي‏شود كه امواج صوتي عروق خوني را گرفته و با تقويت آن, جريان خون را اندازه‏گيري نموده و ميزان آن را به صورت نمودارهاي ميله‏اي شكلي نشان مي‏دهد. بيماران مبتلا به واريكوسل دچار نقص بازگشت جريان خون در طي سرفه‏كردن مي‏باشند كه به صورت امواج بلند ميله‏اي نشان داده مي‏شود.





آزمايشات ديگري كه به صورت نه چندان شايع جهت تأييد تشخيص واريكوسل بكار مي‏روند عبارتند از:





سونوگرافي داپلر، ونوگرام (يك نوع تصويربرداري مخصوص با اشعه X) و ترموگرام.





* موارد اختلاف نظر در مورد واريكوسل كدام است؟





اكثر پزشكان هنوز كاملاً مطمئن نيستند كه آيا واريكوسل موجب كاهش تعداد اسپرم مي‏شود يا خير؟ با كمال تعجب تنها مردان مبتلا به واريكوسل مشكل ناباروري دارند.



بنابراين تعداد زيادي از مرداني كه حتي واريكوسل‏هاي بزرگي دارند, شمارش اسپرم آنها طبيعي و در حد بسيار خوبي است و به همين دليل تأييد رابطه بين علت (واريكوسل) و معلول (تعداد كم اسپرم) مشكل است. اين بدان معنا است كه درمان جراحي واريكوسل ممكن است در بهبود شمارش اسپرم نقشي نداشته باشد. با اين وجود, اين سؤال باقي مي‏ماند كه اگر واريكوسل علت اين مشكل نباشد,‌ چگونه رفع آن در درمان ناباروري كمك‏كننده خواهد بود؟ در حقيقت مقايسه درمان جراحي واريكوسل با عدم درمان آن در مردان مبتلا به واريكوسل با شمارش پايين اسپرم, در مطالعات مداخله اي كنترل شده, نشان داده است كه ميزان حاملگي در هر دو گروه يكسان است. بنابراين به نظر نمي‏رسد كه درمان يا عدم درمان واريكوسل در بهبود شمارش اسپرم چندان مؤثر باشد!




هنوز هم واريكوسل را در مردان نابارور ترميم مي‏كنند, گويي انجام اين عمل بر اساس ضرب‏المثلي است كه مي‏گويد:‌انجام هر كاري بهتر از عدم انجام آن است! به هر حال به ياد داشته باشيد كه درمان جراحي تنها در30% موارد باعث بهبود شمارش و حركات اسپرم‏ها مي‏شود و ميزان حاملگي بعد از ترميم واريكوسل تنها در حدود 15% افزايش مي يابد.






* از خطرات عمل ترميم واريكوسل عدم بهبود كيفيت اسپرم و نااميدي بيماران در ادامه روشهاي درماني مؤثرتر مانند تكنيك‏هاي كمك باروري (ART) است. امروزه اكثر متخصصان ناباروري به مردان نابارور مبتلا به واريكوسل توصيه مي‏كنند به جاي ترميم واريكوسل به فكر انجام IVF باشند.





چهار روش براي ترميم واريكوسل در دسترس مي‏باشد: جراحي سنتي,‌جراحي ميكروسكوپي, جراحي لاپاروسكوپي و انسداد با بالون بوسيله راديولوژي.





روش جراحي سنتي,در اين روش برش كوچكي در ناحيه كشاله ران ايجاد مي‏شود. طناب اسپرماتيك به خارج كيسه بيضه كشيده مي‏شود و وريدهاي متسع سفت گره‏زده مي‏شوند. اين روش شايع‏ترين متد مورد استفاده است و خطرات آن شامل موارد ذيل است:





* عــــود مـــجدد (حـدود ۲۰٪ موارد):





چون تعداد زيادي از وريدهاي كوچكتر ممكن است تشخيص داده نشده و در طول جراحي ترميم نشوند.





هيدروسل (تجمع مايع در بيضه‏ها): نيز وجود دارد, چون عروق لنفاوي بطور غيرمستقيم به شدت گره مي‏خورند و در نتيجه مايع بيشتر در آن ناحيه جمع مي‏شود.





خطر آسيب ناخواسته به شريان بيضوي (تأمين‏كننده خون بيضه‏ها): شيوع اين خطر حدود ۵٪ است كه در اين صورت عملاً توليد اسپرم كاهش مي‏يابد!






* جــــــراحي ميكروســـــــكوپــي:





‌روش جديدتري است كه در طي آن جراح با استفاده از يك ميكروسكوپ جراحي, منحصراً وريدهاي متسع شده در طناب اسپرماتيك را گره مي‏زند.

در اين روش با اطمينان مي‏توان شريان بيضوي و مجاري لنفاوي را محافظت نمود, زيرا جراح در يك محدودة كاملاً بزرگ شده و با ديد وسيع جراحي مي كند.






روش انسداد با بالون بوسيله راديولوژي: اين روش چندان شايع نيست. در اين روش به وسيله يك لولـه, بالون از جنس سيليكون تحت راهنمايي اشعه X وارد وريد بيضوي مي‏شود و سپس بالون داخل وريد باد شده و ثابت مي‏شود و بدين ترتيب وريدهاي متسع مسدود و واريكوسل درمان مي‏شود.




* واريكوسل بدون علامت



واريكوسل‏هاي بسيار كوچكي هستند كه پزشك قادر نيست آنها را لمس كند ولي در آزمايش داپلر تشخيص داده مي‎شود. به هر حال اينكه آيا تصحيح اين موارد مفيد خواهد بود يا نه هنوز جاي سؤال دارد. بسياري از جراحان, ترميم واريكوسل را با درمان دارويي همراه مي‏كنند تا با وادار ساختن بيضه‏ها به كار بيشتر, تعداد اسپرم‏ها را افزايش دهند ولي چگونگي تأثير اين روش‏ها هنوز مشخص نيست.

رنگ خود را انتخاب کنید
تنظیمات قالب