ناباروري مردان- تشخيص و درمان(2)

در ادامه بحث، تعداد ديگري از علل ايجاد ناباروري در مردان و روش‎هاي تشخيص و درمان آنها را مورد بررسي قرار خواهيم داد.



* انسداد مجراي توليد مثل
* فقدان مادرزادي وازدفران (لولـه انتقال اسپرم)
* وازكتومي (بستن لولـه‏ها)
* مشكلات سيستم ايمني در ارتباط با اسپرم




* انسداد مجراي توليد مثل



اگر راه ارتباطي بيضه‏ها و آلت تناسلي مردانه مسدود شود، هيچ اسپرمي در مايع مني ديده نخواهد شد (آزواسپرمي انسدادي). اين انسداد ممكن است در نتيجه عفونت (سوزاك، كلاميديا، فيلاريازيس، سل، جراحي ترميم فتق و يا هيدروسل (تجمع مايع در بيضه) ايجاد شده باشد. براي حل اين معضل نياز به انجام عمل جراحي ميكروسكوپي طولاني و پيچيده‏اي به نام VEA
(vasoepididymal anastomosis) است كه در حدود 2 تا 3 ساعت به طول مي‏انجامد. از آنجاييكه لولـه‏ها و مجاري توليدمثل بسيار ظريف و حساس هستند، اين عمل جراحي تخصصي مي‏بايد توسط جراح بسيار با تجربه به كمك ميكروسكوپ انجام شود.




اين عمل از نظر تكنيكي مشكل و پيچيده است، چون مي‏بايد تحت درشت‏نمايي بالايي انجام شود. در طي آن، جراح تلاش مي‏كند محل انسداد را از ميان بردارد تا اسپرم به آلت تناسلي مرد برسد.




به علل مختلفي كه در ذيل به آنها اشاره خواهد شد، نتايج اين عمل جراحي ممكن است اميدبخش نباشد:



ـ به علت مشكلات تكنيكي و اندازه بسيار كوچك لولـه‏ها و مجاري، اغلب عمل رفع انسداد موفق نبوده و شمارش اسپرم در حد صفر باقي مي‏ماند. ميزان موفقيت جراحي در بيشتر بيماران در حدود 50% است (منظور مشاهده اسپرم در مايع مني پس از عمل جراحي است).



ـ اسپرم بدست آمده بعد از اين جراحي نيز اغلب از جهت كيفيت ضعيف بوده و تنها در 25% بيماران قابليت ايجاد حاملگي دارند.

از آنجاييكه اين اسپرم‎ها فرصت كافي جهت توقف در اپيديديم (جايي كه عمل بلوغ اسپرم در آن صورت مي‏گيرد) را ندارند، بطور كامل، بالغ و متحرك نخواهند شد.



ـ به علت اعمال فشار زياد و طولاني در طي عمل، ممكن است آسيب ثانويه‏اي به اپيديديم و مجاري وارد آمده و موجب انسداد و نشتي‏هاي متعددي شود كه ميزان موفقيت عمل جراحي را باز هم كاهش مي‏دهد.



ـ به علت آسيب وارد آمده بر لايه فعال اپيديديم (در نتيجة عفونت يا فشار زياد) ممكن است اين لايه به طور مؤثر عمل نكند و در نتيجه اسپرم‎ها بطور كامل بالغ نشوند.



در مجموع بالاترين حد موفقيت در اولين عمل جراحي است و عمل مجدد اغلب، سودمند نخواهد بود.



* فقدان مادرزادي وازدفران (لولـه انتقال اسپرم)


در گذشته درمان متداول در بيماران فاقد وازدفران (مشكلي كه با آن متولد مي‏شوند اما مدت‎ها بعد تشخيص داده مي‏شود)، ايجاد يك كيسه در طي عمل جراحي بود كه اپيديديم به آن باز مي‏شد.



به اين كيسه «اسپرماتوسل» گفته مي‏شد و اسپرم‏ها توسط سرنگ از آن بيرون كشيده شده و براي لقاح مصنوعي به كار مي‏رفت. اگر چه ميزان ايجاد حاملگي اندك بود.



تكنيك PESA (كشيدن اسپرم از اپيديديم از طريق پوست) با ICSI (تزريق يك اسپرم به داخل يك تخمك)، انقلابي در درمان اين مردان ايجاد كرد و براي بسياري از آنها امكان ايجاد باروري را فراهم نمود.



* وازكتومي (بستن لولـه‏ها)



مردان، اغلب وقتي كه تعداد فرزندان خود را كافي مي‏دانند از طريق اين عمل جراحي خود را عقيم مي‏كنند. در طي اين عمل جراحي ايمن و آسان، وازدفران (لولـه عبور اسپرم) بريده شده و دو انتهاي آن گره زده مي‏شود تا جلوي عبور اسپرم گرفته شود.

پس از اين عمل جراحي، انزال مرد بطور طبيعي صورت مي‏گيرد ولي در مايع مني اسپرمي وجود نخواهد داشت. اگر تصميم مرد پس از انجام اين عمل عوض شده و باز هم بخواهد بچه‏دار شود، تنها با جراحي ميكروسكوپي مي‏توان انتهاي قطع شده و از دفران را به همديگر وصل نمود تا اسپرم به مايع مني برسد. اين عمل جراحي «وازووازوستومي» يا«VVA» ناميده مي‏شود كه عمل گراني بوده و تعداد معدودي از پزشكان جهت انجام آن دوره ديده‏اند و موفقيت آن نيز قابل تضمين نيست. بهترين نتايج در زماني حاصل مي‏شود كه عمل جراحي «وازووازوستومي» در فاصله‏اي كمتر از پنج سال از انجام وازكتومي صورت پذيرد، يعني قبل از آنكه آنتي‏بادي‏ها بر عليه اسپرم تشكيل شوند. جراحان موفق، ميزان باروري پس از انجام اين تكنيك جراحي ميكروسكوپي دقيق را تا حد 80% گزارش كرده‏اند.


* مشكلات سيستم ايمني در ارتباط با اسپرم


اگر در مورد واريكوسل و نقش آن در ايجاد ناباروري اختلاف نظر هست، در مورد اختلالات ايمونولوژيك اسپرم و نقش آن اين اختلاف به مراتب بيشتر است. اين عرصه در علم پزشكي از جايگاه نويني برخوردار بوده و سؤالات زيادي در اين زمينه وجود دارد كه هنوز پاسخ آنها را نمي‏دانيم! به دلايل متعدد، سيستم ايمني فرد ممكن است بر عليه اسپرم فعال شده بطوريكه مرد مي‏تواند بر عليه اسپرم خودش و يا زن بر ضداسپرم شوهرش آنتي‏بادي بسازد. در اين حالت مكانيسم دفاعي بدن اسپرم خودي را از بين برده و يا مخاط گردن رحم اين كار را مي‏كند، در اين حالت اسپرم، به عنوان يك باكتري يا ويروس بيگانه بر عليه بدن شناسائي مي‏شود. اين حالت پس از مشكلات التهابي، صدمات به بيضه‏ها، جراحي، عفونت يا انسداد مجاري (مثل وازكتومي) ممكن است ايجاد شود.