اثر روزه داری بر دستگاه گوارش و کبد

41

از آنجا که در ماه رمضان اغلب الگوی دریافت غذا (زمان صرف وعده‌های غذایی و ترکیب آن) تغییر می‌یابد، این امر ممکن است علائم و عوارض برخی بیماری‌های دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار دهد.رعایت رژیم غذایی مناسب در کنترل بسیاری از اختلالات گوارشی نقش بسزایی دارد. از آنجا که در ماه رمضان اغلب الگوی دریافت غذا (زمان صرف وعده‌های غذایی و ترکیب آن) تغییر می‌یابد، این امر ممکن است علائم و عوارض برخی بیماری‌های دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار دهد. در صورت عدم رعایت رژیم غذایی مناسب درماه رمضان، ممکن است عوارضی مانند خشکی دهان، آروغ زدن، نفخ شکم، احساس سنگینی شکم، سوزش سر دل، تهوع، یبوست و تغییرات اشتها دیده شود.

مصرف کدام مواد غذایی سبب بروز سوء هاضمه و نفخ می‌شود؟
پرخوری، مصرف زیاد غذاهای چرب و سرخ شده، غذاهای تند و غذاهایی که ایجاد نفخ می‌کنند، مثل کلم، نوشابه‌های گازدار، سیر، پیاز، فلفل به خصوص فلفل دلمه‌ای، حبوبات مانند عدس، لوبیا، نخود، لپه و مصرف زیاد مواد قندی، دسرهای شیرین، زولبیا و بامیه، مصرف آب به همراه وعده غذایی، مصرف غذا در حجم زیاد و مواد غذایی به اصطلاح سنگین مانند آش رشته و غذاهای غلیظ آبکی سبب نفخ و مشکلات گوارشی می‌شوند.

علت سوزش سردل در ماه رمضان چیست؟
در ماه رمضان اغلب پرخوری و مصرف غذا به مقدار زیاد به خصوص در وعده افطار، سبب بازگشت محتویات معده به مری و احساس سوزش سردل می‌شود. غذاهای چرب و سرخ شده که دیرتر از معده خارج می‌شوند، غذاهای تند، قهوه و چای پررنگ، نوشابه‌های گازدار، موادی مثل نعناع، شکلات، ادویه‌جات و مصرف سیگار می‌تواند باعث سوزش سردل در افراد روزه دار شود. توصیه می‌شود به منظور پیشگیری از سوزش سردل، افراد روزه دار از پرخوری و مصرف وعده‌های غذایی حجیم بپرهیزند. این افراد باید تا حد امکان تعداد وعده‌های غذایی خود را افزایش دهند تا بتوانند در هر وعده حجم کمتری غذا مصرف کنند، لباس‌های تنگ نپوشند و حداقل تا ۳ ساعت پس از صرف غذا دراز نکشند.

به چه دلیل یبوست در افراد روزه‌دار افزایش می‌یابد؟
گرسنگی، کاهش مایعات دریافتی و کاهش فعالیت بدنی یبوست را در افراد روزه دار افزایش می‌دهند. از سوی دیگر تغییر الگوی وعده‌های غذایی و خواب در ماه رمضان سبب کاهش حرکات روده می‌شوند به همین دلیل سرعت عبور مدفوع در روده کاهش می‌یابد، در نتیجه آب بیشتری از دست داده و سبب ایجاد یبوست می‌شود.
با نوشیدن مقادیر کافی آب و مایعات و افزایش دریافت منابع فیبر رژیمی مانند میوه و سالاد در وعده‌های سحری، افطار و پس از افطار به حفظ آب و انجام حرکات طبیعی روده در ماه رمضان کمک کرد تا مدت زمان عبور مواد از دستگاه گوارش کاهش یافته و از ایجاد یبوست و نفخ جلوگیری شود. جهت درمان یبوست باید مصرف آب، غلات سبوس‌دار، آرد قهوه‌ای، انجیر و آلوی خشک خیسانده، میوه‌ها به خصوص همراه با پوست و سبزیجات را افزایش داد. افراد مبتلا به یبوست بهتر است مصرف چای خود را کاهش دهند. افزایش فعالیت بدنی و تحرک نیز به درمان یبوست کمک می‌کند.

آیا روزه داری سبب افزایش خطر ایجاد زخم معده و دوازدهه (زخم‌های فوقانی دستگاه گوارش) و خونریزی گوارشی می‌شود؟
روزه‌داری خطر بروز زخم‌های گوارشی را در افراد سالم افزایش نمی‌دهد ولی در افرادی که سابقه سوء هاضمه به علت زخم‌های گوارشی داشته‌اند و زخم‌ها به خوبی درمان نشده و التیام کامل پیدا نکرده‌اند، در صورت عدم درمان میزان عود زخم در طی ماه رمضان افزایش می‌یابد و در برخی افراد که مبتلا به زخم‌های گوارشی هستند و به طور منظم روند درمان بیماری خود را پیگیری نمی‌کنند، احتمال خونریزی از زخم که به صورت مدفوع به رنگ قیر و استفراغ خونی ممکن است خود را نشان دهد، درماه رمضان افزایش می‌یابد.
مهمترین عامل خطر عود زخم‌ها و خونریزی گوارشی فوقانی در طول ماه رمضان، سابقه قبلی خونریزی از زخم یا زخم‌های گوارشی التیام نیافته، استرس‌های روانی، استعمال سیگار و مصرف برخی داروها مانند آسپیرین است.

آیا روزه‌داری در افراد مبتلا به زخم‌های فوقانی گوارشی خطرناک است؟
روزه‌داری ماه رمضان شدت و عوارض زخم‌های فعال معده و دوازدهه و التهاب یا ورم معده را افزایش می‌دهد. بنابراین روزه‌داری در افراد مبتلا به زخم های فعال توصیه نمی‌شود.

قبل از اقدام به روزه‌داری، بیماران با سابقه قبلی زخم‌های فوقانی گوارشی باید چه اقداماتی را انجام دهند؟
ضروری است این بیماران قبل از اقدام به روزه‌داری با دستور پزشک خود آندوسکوپی انجام دهند تا زخم آنها مورد بررسی قرار گیرد. در این صورت اگر زخم آنها فعال نباشد با تجویز برخی داروهای کنترل کننده اسید معده اجازه روزه‌داری به آنها داده می‌شود. ولی در صورت تشدید علائم بیمار، علی رغم درمان روزه‌داری توصیه نمی‌شود. لازم است بیماران دارای سابقه قبلی زخم‌های گوارشی در هنگام روزه داری تحت نظر پزشک به طور منظم از داروهای کاهش دهنده اسید معده در دو وعده افطار و سحر استفاده کنند.

بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر در صورت اقدام به روزه‌داری چه نکاتی را باید رعایت کنند؟
سندرم روده تحریک پذیر اختلال در حرکات دستگاه گوارش است و با علایمی مثل دردهای شکمی، اسهال و یا یبوست خود را نشان می‌دهد. در این بیماری علایم با اضطراب تشدید می‌شود. به طور کلی اکثر این بیماران بدون هیچ مشکلی می‌توانند روزه بگیرند و اغلب با روزه‌داری علایم آنها بهتر می‌شود. همچنین باید به این نکته توجه داشت، غذاهایی که سبب ایجاد علایم بیماری در این بیماران می‌شوند در افراد مختلف متفاوت است. لذا ضروری است این بیماران بر اساس سوابق قبلی خود و مواد غذایی که با خوردن آن‌ها علایم بیماری ایجاد و یا تشدید می‌شود، رژیم غذایی خود را محدود کنند و از مصرف مواد غذایی که علایم بیماری را تشدید می‌کند، اجتناب نماید. از سوی دیگر کاهش مصرف چای، قهوه و استعمال سیگار با بهبود این علایم همراه است.

آیا روزه‌داری می‌تواند خطر بیماری‌های کیسه صفرا را افزایش دهد؟
به طور کلی گرسنگی طولانی چند روزه و کاهش شدید مصرف غذا سبب کاهش عملکرد کیسه صفرا و افزایش خطر رسوب صفرا در کیسه صفرا می‌شود. از سوی دیگر اتلاف آب بدن در فصول گرم سال نیز باعث افزایش خطر بیماری‌های کیسه صفرا می‌شود. با این حال نمی‌توان گفت که کاهش دریافت غذا و مایعات در ماه رمضان سبب افزایش خطر این بیماری‌ها می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که روزه‌داری ماه رمضان در افراد سالم اثر سوئی بر عملکرد کیسه صفرا نداشته باشد.
بیماران مبتلا به بیماری‌های کیسه صفرا از جمله سنگ کیسه صفرا، پس از مشاوره با پزشک و رعایت برخی نکات رژیم غذایی از جمله اجتناب از مصرف غذاهای پر حجم و پر چرب و دریافت مقادیر کافی آب و مایعات در فاصله افطار تا سحر می‌توانند اقدام به روزه‌داری نمایند.

آیا بیماران مبتلا به سیروز کبدی قادر به روزه‌داری هستند؟
از آنجایی که کبد نقش بسیار مهمی در سوخت و ساز انرژی و تنظیم قند خون دارد، بیماران مبتلا به سیروز کبدی پیشرفته ممکن است در طی روزه‌داری با مشکلات بسیاری مانند افت قند خون در حالت گرسنگی و یا افزایش قند خون پس از خوردن غذا مواجه شوند. همچنین با توجه به بی‌اشتهایی و سوء تغذیه در بیماران مبتلا به سیروز کبدی لازم است رژیم غذایی این افراد در تعداد وعده‌های بیشتر و حجم کمتر در هر وعده تنظیم شود. در این صورت کاهش تعداد وعده‌های غذایی و افزایش حجم غذایی مصرفی به خصوص در وعده افطار ممکن است اثرات سویی بر وضعیت این بیماران داشته باشد.

رنگ خود را انتخاب کنید
تنظیمات قالب