دینامیک دفع (اجابت مزاج طبیعی)

دینامیک فیزیولوژیک دفع پیچیده است و بر روی چندین فرآیند پیچیده ازجمله سیستم عصبی اتونوم و سوماتیک، عضلات کف لگن و اسفنکترهای داخلی و خارجی استوار است. در کولون (روده بزرگ) مدفوع توسط انتشار انقباضات کولون به جلو رانده می‌‌شود. چندین الگوی حرکتی متفاوت کولون تابه‌حال تشریح شده‌‌اند، ولی شناخته‌شده‌ترین الگوهای حرکتی منتشر شونده، انقباضات منتشر شونده با دامنه‌‌ی بالا (HAPCs) هستند. این الگوهای حرکتی با حرکت انبوه محتوای کولون و دفع خودبه‌‌خودی در بزرگ‌‌سالان سالم همراه است .

وقتی رکتوم خالی است و اسفنگتر مقعدی بسته است، هیچ فشاری برای تخلیه وجود ندارد. ورود مدفوع به رکتوم و فشار به دیواره آن موجب افت ناگهانی فشار اسفنگتر داخلی مقعد می گردد.  به این صورت که انتشار جلو رونده‌‌ی مدفوع از طریق کولون منجر به پر شدن رکتوم می‌‌شود که شل شدن اسفنکتر داخلی مقعد را تحریک می‌‌کند و به مدفوع اجازه می‌‌دهد درون کانال مقعد (آنال) روبه‌جلوتر حرکت کند؛ این رفلکس تحت عنوان رفلکس مهاری رکتو‌‌آنال (RAIR) شناخته می‌‌شود.

درنتیجه، تحریک حسی ایجادشده توسط انبساط رکتوم و توسط تماس بین مواد مدفوعی و مخاط قسمت پروگزیمال کانال آنال منجر به تمایل به دفع می‌‌شود. در این مرحله، انقباض ارادی اسفنکتر خارجی آنال می‌‌تواند دفع را از طریق عقب راندن بار مدفوعی به سمت بالاتر در کانال آنال و رکتوم، به تعویق بی اندازد تا زمانی که مکان و زمان برای دفع مناسب باشد.

وقتی دفع آغاز می‌‌شود، شل شدن ارادی اسفنکتر خارجی آنال و ساختار عضلانی کف لگن (مانند عضله‌ی پوبورکتالیس و لواتور آنی) یک فرایند دفع آسان را میسر می‌‌کند. در کودکان خردسال، این مسئله می‌‌تواند توسط حمایت مناسب پاها وقتی‌که روی توالت می‌‌نشینند و یک وضعیت ریلکس تقویت شود. سپس با افزایش آرام فشار داخل شکمی مدفوع می‌‌تواند از رکتوم خارج شود. بسیاری از کودکان، تا 18 ماهگی مقداری از کنترل بر دفع مدفوع را به دست می آورند.

اما کنترل کامل دفع مدفوع در کودکان متفاوت است(13) حدود 98% کودکان سالم تا 4 سالگی اجابت مزاج در توالت (ارادی) را یاد می گیرند. پسران کمی دیرتر از دختران این کار را می آموزند. البته کسب کنترل ادرار و مدفوع یک فرآیند مرتبط با رشد و نمو کودک است و با آموزش سختگیرانه و زودرس، تسریع نمی شود. از این مطلب به این نیجه گیری می رسیم که ا زمانیکه کودک آمادگی لازم برای از پوشک گرفتن را ندارد ، نباید اقدام به این کار شود، چرا که اقدام زودرس برای از پوشک گرفن یک عامل یبوس در کودکان می باشد.

مرکز گوارش کودکان تهران
دکتر عزیزاله یوسفی
فوق تخصص گوارش کودکان ونوجوانان

تلفن تماس : 02166126187 و 02166126188 و 02166126189