تاثير حركات ورزشي در درمان دردهاي ناحيه كمر

116

همه ما حداقل يك بار درد كمر را در زندگي تجربه كرده‌ايم كه عامل بالقوه وجود اين شرايط، به طور عمده مكان‌هاي كاري است. تاثير حركات ورزشي در درمان دردهاي ناحيه كمر
عوارض استخواني و مفصلي ناشي از كار و تغيير شكل وضعيت طبيعي بدن از زمان‌هاي قديم شناخته شده‌اند. شغل و كار ضمن اينكه زندگي افراد را تامين مي‌كند، ممكن است براي سلا‌‌مت او نيز خطراتي را به بار آورد. تكرار مداوم حركات يكنواخت باعث مي‌شود بدن حالتي را كه در موقع انجام دادن اين حركات به خود مي‌گيرد، حفظ كند؛ در نتيجه، از حالت طبيعي خارج شده و وضع غيرعادي به خود بگيرد كه ممكن است باعث درد عضلا‌‌ت مربوطه شود.
در قرن اخير گرچه بشر توانسته با پيشرفت علوم، بر بسياري از بيماري‌هاي عفوني فايق آيد؛ اما تغيير شيوه زندگي و صنعتي شدن جوامع و در پي آن تبديل كارهاي بدني به كارهاي فكري و اداري افزايش ساعات اشتغال افراد، وضعيت نامناسب فيزيكي بدن در حين كار، رژيم غذايي نامناسب، عدم استراحت كافي، افزايش استرس هاي روحي، بيماري‌هاي قلبي عروقي، روماتيسم، تصادفات و ... نسبت به گذشته افزايش چشمگيري داشته است. در بين اين بيماري‌ها، مشكلات ستون فقرات مخصوصا كمر درد، بالاترين ميزان را داراست كه علت اصلي آن تغيير شيوه زندگي از زندگي پر تحرك و پر فعاليت به سمت كم تحركي و پشت ميز نشيني و عدم تطابق صحيح وضعيت بدن با اين نوع حيات است. در بررسي آماري شيوع كل دردهاي ناحيه كمر حدود 80% گزارش شده، يعني 80% مردم جهان حداقل يكبار كمردرد را تجربه كرده اند كه در جوامع صنعتي اولين تظاهرات آن از حدود 30 سالگي آغاز شده و روند تخريبي سريعتري نيز دارد.


اين آمار بسيار بالا ضرورت شناخت وضعيت هاي مناسب را در زندگي امروزي نشان مي دهد.

**** عوامل بروز كمردرد


* كمردردهاي مكانيكي
شامل آن دسته از بيماري هايي هستند كه در اثر و با بواسطه يك عامل مكانيكي مانند ضربه، حركات فيزيكي نامناسب، كم بودن قوام عضلات يا فشار بيش از حد به ناحيه ستون فقرات كمري و در اثر بد قرار گرفتن وضع بدن در حالت نشسته و ايستاده ايجاد مي شوند. اين دسته از بيماري ها 90% از علل كمر درد را تشكيل مي‌دهند و نكته جالب اينكه به راحتي قابل پيشگيري هستند كه عوامل بروز آن ها در زير آمده است.
1- قرار گرفتن در وضعيت هاي نا مناسب:

وضعيت نامناسب ايستادن: قرار گرفتن در وضعيت نامناسب هنگام ايستادن، سبب افزايش يا كاهش قوس هاي ستون فقرات يا انحراف جانبي آنها مي‌شود كه در هر صورت باعث بروز كمردردهاي شديد مي شود.

وضعيت ايستا: وضعيت ايستا و بدون تحرك به خصوص وقتي كه نامتقارن و كج باشد، براي ستون فقرات بسيار مضر است. اين حالت در كار با ماشين آلات كه نياز به قرار گرفتن در يك وضعيت ثابت و نامتقارن به مدت طولاني دارد، بسيار اتفاق مي افتد و اگر اصلاح نگردد، مي تواند باعث درد قابل توجهي در ناحيه كمر شود.
افرادي كه با كامپيوتر كار مي كنند، به طور مداوم در يك وضعيت ايستا قرار دارند؛ به طوري كه سر خم شده، دست ها روي صفحه كليد قرار گرفته و تنها انگشتان حركت مي كنند. اين حالت با فشار بر نواحي شانه اي و انقباض ممتد عضلات گرد و كتف همراه است و اغلب اين افراد از درد در ناحيه شانه هاي خود شكايت دارند. در صورتي كه صفحه كليد در سمت چپ و صفحه كامپيوتر در سمت راست كاربر قرار گيرد؛ به طوري كه مجبور باشد در روز مدام سرش را حركت دهد يا اينكه صفحه كليد بالاتر و يا پايين تر از ارتفاع استاندارد خود قرار گيرد، فشار مكانيكي وارد بر ستون فقرات بيشتر شده و سبب آسيب بيشتري مي گردد.
وضعيت نامناسب نشستن، خم شدن هاي طولاني از ناحيه كمر، چمباتمه زدن به مدت طولاني، خم و راست شدن مكرر نيز از دلايل ديگر است.


2- كاهش تحرك
كاهش تحرك مي تواند نتيجه عدم استفاده يا بهبود ناكافي عضو بعد از آسيب ديدن باشد.

عدم استفاده: كاهش دامنه طبيعي حركات ستون فقرات و عدم استفاده فعالانه از اين عضو منجر به سفتي و كاهش خاصيت ارتجاعي آن شده و از طرفي باعث آتروفي (لاغر شدن) عضلات نگهدارنده ستون فقرات مي شود. عضلات ضعيف و لاغر، قدرت حمايت از ستون فقرات كمري در شرايط مورد نياز مثل بلند كردن جسم سنگين از روي زمين را ندارند در نتيجه سبب بروز كمردرد مي شوند. اين وضعيت با ورزش فعال در كل دامنه حركتي ستون فقرات، فيزيوتراپي و تقويت عضلات نگهدارنده قابل جبران آن است. كاهش دامنه حركات مفصلي مي تواند ناشي از عوامل ديگري مانند اسكار سوختگي، علل مادرزادي (مانند جوش و خوردن 2 مهره يا مثلا افرادي كه محدوديت حركتي دارند (مانند افراد هموفيلي) به خاطر فشارهاي غير معمول مفاصل ديگر نظير ران و زانو بيشتر از بقيه مستعد پشت دردند. براي مثال اگر زانوها يا ران ها درست راست نشوند, فرد اجبارا به جلو متمايل مي شود. اين حالت فشار غير معمولي به ستون فقرات وارد مي كند و در دراز مدت موجب بروز درد خواهد شد.)

3- بهبود ناكافي
به طور مثال عدم بهبود كامل بعد از يك حمله كمر درد ناشي از اسپاسم عضلاني كه منجر به كاهش گودي كمر شده، مي تواند باعث كاهش تحرك ستون فقرات شود. در اين مورد با بهترين درمان انجام تمرينات ورزشي به طور فعالانه و تحت نظر يك فيزيوتراپيست جهت اصلاح گودي كمر و بازگشت به وضعيت طبيعي است.

4- استرس ناشي از كار
نيرو و ارتعاش: نيرو و ارتعاش توليد شده از سوي ابزار مختلف، از طريق دست ها يا اندام ديگر به بدن منتقل مي شود و باعث فشارهاي غير معمول به خصوص در اطراف گردن شانه ها مي شود. براي مثال كار با دريل هاي بادي، چكش زدن مداوم، پوشيدن دستكش هاي سنگين يا رانندگي طولاني مخصوصا با وسايل نقليه سنگين از قبيل تراكتورها، يك نيروي ارتعاشي قوي را به بدن منتقل مي كند كه با افزايش فشار عمودي به ديسك هاي بين مهره اي سبب آسيب به آنها و بروز كمردرد مي شود.

توالي و تداوم كار: كار سنگين و مداوم در يك وضعيت ثابت براي ستون فقرات بسيار مضر است. به خصوص در مشاغل صنعتي كه نيروي زيادي براي انجام كار صرف مي شود، بهتر است زماني هر چند كوتاه به استراحت جهت تجديد قوا اختصاص داده شود تا از آسيب هاي ناشي از كار سنگين بر ستون فقرات كاسته شود.

5- چاقي
وزن زياد مشكل شايعي است كه گريبان گير برخي افراد جامعه شده است. صرف نظر از شكل ظاهري كه يك مقوله شخصي است، عوارض ناشي از چاقي مانند فشار حاصله روي قلب، تمايل به افزايش فشار خون، آسيب به ستون فقرات (به خصوص ناحيه كمر) و ... قابل توجه است. آسيب حاصل از چاقي بر ستون فقرات كمري بلافاصله قابل تشخيص نيست؛ به خصوص اينكه درد ناشي از آن بيشتر در ناحيه لگن و زانوها احساس مي شود. شايع ترين شكل آسيب به صورت افزايش گودي كمر در اثر حجم زياد شكم و آويزان بودن آن است. اين حالت به مرور سبب پيدايش كمر دردهاي شديد و مزمن مي شود كه در حاملگي نيز شايع است. بايد توجه داشت مدتي پس از ختم حاملگي، ستون فقرات به شكل طبيعي خود بازمي گردد؛ ولي در مورد چاقي مزمن اين طور نيست. كاهش تحرك نتيجه قطعي چاقي است؛ به طوريكه افزايش حجم بافت نرم موجب قطع حركات مفصلي در انتهاي دامنه طبيعي حركتشان مي شود. تمامي مفاصل درگير شده و توانايي تحرك در كل دامنه حركتي را از دست مي دهند. افراد چاق بيشتر از بقيه به آرتروز مهره هاي كمري مبتلا مي شوند در نتيجه در افراد چاق، كاهش وزن، اولين و مهم ترين اقدام در درمان كمر درد است.


**** عوامل آشكارساز:
عوامل مستقيم و ناگهاني كمردرد هستند. اين عوامل مي توانند سبب ايجاد درد كمر براي بار اول و يا عود كمردرد هاي قلبي گردند. اين ها را مي توان بر اساس طبقه بندي ميتلند (1986) به صورت زير برشمرد:

1- استفاده جديد:
به هرگونه فعاليت تمرين نشده يا اجرا نشده از قبل مي گويند كه مي تواند تحريك آميز بوده و سبب بروز درد شود. حركتي كه براي زماني انجام نشده، اگر به طور ناگهاني انجام شود يا فراتر از توانايي عضوي باشد كه در حالت كنوني سالم است، مي تواند سبب آسيب به عضو (مثلا ستون فقرات كمري) و درد ناگهاني آن شود. مانند: تغيير وضعيت ناگهاني پس از يك كار طولاني يا انجام يك ورزش سنگين براي اولين بار در سنين ميانسالي.

2- استفاده نادرست:
به هرگونه حركت نادرست يا قرار گرفتن در وضعيت نامناسب جهت انجام كار گفته مي شود. مثلا خم شدن براي برداشتن فرش به شيوه غلط يا قرار گرفتن در وضعيت نامناسب براي خاموش كردن لامپ يا بالا كشيدن تنه براي رسيدن به كمد، اينها حركات نرمالي هستند كه اگر به درستي اجرا شوند، هيچگونه بيماري ايجاد نمي شود. اين كارها با عضلات نا متعادل يا حركت ناگهاني، سبب فشار به ستون فقرات كمري و بروز درد مي شود، يك كمر سالم ممكن است از عهده اين شرايط بر آيد ولي كمري كه اغلب از درد رنج مي برد تسليم مي شود.

3- استفاده بيش از حد:
عبارت است از استفاده درست و معمولي از عضوي كه بيش از حد خسته است و به مدت طولاني تحت فشار و استرس قرار داده شده است. اين حالت در ستون فقرات كمري سبب آسيب به آن و بروز درد شديد كمر مي شود.

4- ضربه:
در هر تصادف يا حادثه اي مانند سقوط از بلندي يا ضربه مستقيم، ستون فقرات كمري ممكن است آسيب ببيند. اين آسيب مي تواند از يك كوفتگي مختصر عضلاني يا رگ به رگ شدن مهره ها تا پارگي ليگامان‌ها، شكستگي مهره ها يا آسيب به نخاع كمري باشد. شكستگي مهره و آسيب به نخاع بيشتر در اثر پرت شدن از بلندي (مثلا از روي نردبان) يا تصادف با اتومبيل اتفاق مي افتد. بايد توجه داشت كه در افراد مسن، مهره هاي كمر به علت پوكي استخوان ضعيف شده و ممكن است يك ضربه آرام هم باعث شكسته شدن آنها شود. در چنين مواردي بايد تا حد امكان از حركت دادن بيمار جلوگيري كرد. اگر بيمار نمي تواند پاهايش را حركت دهد، معني آن اين است كه نخاع صدمه ديده است. در اين حالت گردن بيمار نبايد خم شود و بيمار نبايد بشيند يا از جاي خود برخيزد؛ بلكه بايد وي را روي وسيله اي شبيه برانكارد گذاشته و به بيمارستان انتقال داد.


**** علل غيرمكانيكي
علل غيرمكانيكي شامل آن دسته از علل طبي يا بيماري هاي سيستميك هستند كه در سير بيماري به طرق مختلف ممكن است باعث كمردرد شوند و تشخيص و درمان اين بيماري ها تماما به عهده پزشك معالج شما است. هرگاه دچار كمردرد شديد به عنوان اولين اقدام به پزشك مراجعه كنيد تا ابتدا علل طبي يا سيستميك آن بررسي شود. شايع ترين علل طبي عبارتند از بيماري‌هاي التهابي، بيماري‌هاي عفوني، سرطان ها و بيماري‌هاي متابوليكي و ... كه تشخيص و درمان همه آنها همانطور كه گفته شد، بر عهده پزشك معالج است.

نكاتي كه بيشتر به نفع علل طبي كمردرد هستند عبارتند از
1- سن بالاي 54 سال، به خصوص در بيماري‌هاي غير التهابي و بيماراني كه سابقه اي از عوامل مكانيكي را ذكر نمي كنند.
2- كمردردهاي شبانه كه با استراحت نيز بهبود مي يابند.
3- وجود علائم و نشانه هاي كمردرد مانند، تب، تعريق، كاهش وزن، ضعف و خستگي مزمن كه با كنترل درد نيز بيمار احساس سلامتي نمي كند. در بسياري از موارد باوجود معاينه فيزيكي دقيق و انجام آزمايشات مختلف، علت مشخصي براي كمردرد پيدا نمي شود. در چنين مواردي با در نظر گرفتن عوامل رواني كه باعث پيدايش يا تشديد كمردرد مي شوند بايد با يك روانپزشك يا روانشناس مشورت كرد. تمارض براي از زير كار در رفتن و يا گرفتن خسارت از بيمه مربوط به عواملي هستند كه پزشك معالج بايد آنها را در نظر داشته باشد.

**** پيشگيري
پيشگيري از صدمات ناحيه كمر به مراتب آسانتر از معالجه آنهاست.
بيشتر متخصصان معتقدند ورزش هايي مثل پياده روي، شنا و دوچرخه سواري ممكن است در بهبود كمردرد مفيد باشد چرا كه اين روش ها باعث تقويت عضلات اطراف ستون فقرات، مفاصل و باعث تعادل و تناسب بدن مي شود. امروزه به جاي پياده روي يا دوچرخه سواري، از اتومبيل استفاده مي كنيم. ممكن است عضلات پاهايمان ضعيف شده و عملكرد قلب و ريه نيز به طور موثر كاهش مي يابد. با ورزش مي توان عضلات را تقويت كرد و فشار وارد بر ستون فقرات را كاهش داد و مفاصل را متحرك نگه داشت. علاوه بر اين با ورزش عملكرد قلب و ريه نيز بهبود مي يابد.
ناراحتي هاي ماهيچه و رباط ها ممكن است در اثر كار سنگين و زياد خم شدن و بلند كردن اشيا با روش نادرست، چرخيدن و پيچش ناگهاني كمر، سقط و زمين خوردن يا حتي ايستادن نادرست اتفاق بيفتد.
از جمله مواردي كه براي پيشگيري از كمر درد بايد رعايت شود:
1- هنگام ايستادن، راه رفتن و نشستن، پشت شما كاملا راست باشد. (سر خود را بالا گرفته، شكم را به داخل كشيده و قفسه سينه را در حالت استراحت قرار دهيد.)
2- هنگام ايستادن و راه رفتن، انگشت ها تا حد امكان به سمت جلو قرار گرفته و بيشتر وزن روي پاشنه ها تحميل شود. وزن خود را به طور مساوي روي هر دو پا تقسيم كنيد. هرگز به عقب خم نشويد.
3- حتي الامكان از پوشيدن كفش هاي پاشنه بلند خودداري شود.
4- هنگام نشستن در خانه، محل كار يا ماشين بايد پشتتان به جايي تكيه داشته باشد. در اين هنگام حوله اي را لوله كنيد و در ناحيه كمري قرار دهيد. تا حد ممكن از صندلي هايي محكم و صاف استفاده كنيد. در صورت امكان در حالت نشسته يك يا هر دو زانو بالاتر از سطح ران ها قرار گيرد. اين مساله بخصوص در هنگام رانندگي (با جلو كشيدن صندلي راننده) يا هنگام نشستن در اتومبيل به عنوان مسافر اهميت دارد.
5- اجسام را به طور صحيح از زمين بلند كنيد (بلند كردن اشيا بايد به نحوي باشد كه فشار ناگهاني و شديد به كمر وارد نكند.) صحيح بلند كردن يعني با حفظ راستاي ستون فقرات از زانو و عضلات قوي پا استفاده كردن.
6- حتما تخت راحتي داشته باشيد. طاق باز و با زانوهاي خم بخوابيد يا به پهلو خوابيده و يكي از دو زانو را خم كنيد. اگر هر روز با كمردرد از خواب بلند مي شويد، احتمالا تخت خيلي سفت يا خيلي نرمي داريد. در هنگام خواب وضعيت هاي مختلفي به خود بگيريد و هرگز به روي شكم نخوابيد.
7- اگر كارهايي مانند باغباني انجام مي دهيد كه مستلزم به جلو خم شدن است، بعد از پنج دقيقه بايستيد. مي توانيد كمي به عقب خم شويد. در اين صورت تمامي اعضايي كه مدتي در اثر به جلو خم بودن تحت فشار بوده اند كشيده مي شوند و احساس راحتي مي كنيد.
8- از چاقي پرهيز كنيد يك رژيم غذايي متنوع و متعادل كه شامل مقادير زيادي ميوه و سبزيجات تازه است، براي خود در نظر بگيريد. مصرف انواع چربي، شيريني و نمك را كم كنيد.
9- از كشيدن سيگار اجتناب كنيد. سيگار خطر پوكي استخوان را افزايش داده و نيكوتين موجود در سيگار از طريق تداخل با مواد غذايي كه به ديسك هاي مهره هاي كمري مي رسند آنها را آسيب پذير مي كند.
10- براي جلوگيري از خشكي پشت،
مرتب ورزش كنيد. پياده روي، شنا و ... به شما كمك خواهند كرد (اگر پياده روي يا دويدن را انتخاب كرديد كفش مناسب به پا كنيد). در اين موارد سخت گيري نكنيد. مقدار ورزش را به تدريج افزايش دهيد. 5 دقيقه نرمش روزانه بهتر از يك ساعت و يك بار نرمش در هفته است.

رنگ خود را انتخاب کنید
تنظیمات قالب