عمل جراحی سزارین یکی از عمل‌های بسیار رایج در زنان است که به عنوان یک راه جایگزین برای زایمان طبیعی در موارد خاصی استفاده می‌شود. مادرانی که با سزارین نوزاد خود را به دنیا می‌آورند باید به نکات خاصی توجه نمایند و مراقبت‌های مناسبی را دریافت نمایند. در این مقاله با ما همراه باشید تا به بررسی عمل سزاین، دلایل انجام آن، مراقبت‌های قبل و بعد از جراحی، عوارض همراه و نیز طول مدت این نوع عمل جراحی بپردازیم.
عمل سزارین چیست؟
عمل سزارین عبارت از یکی از روش‌های زایمان جنین است که از طریق یک برش باز شکم (که به آن لاپاراتومی می‌گویند) و یک برش در رحم (که به نام هیستروتومی یاد می‌شود) صورت می‌گیرد.
اولین سزارینی که ثبت شده است، در سال 1020 پس از میلاد انجام شد و از آن زمان، این روش به گونه‌ی فوق‌العاده‌ای تکامل یافته است. گفته می‌شود که در حال حاضر، این در واقع شایع‌ترین و رایج‌ترین عمل جراحی بزرگ شکم در زنان هم در کشورهای ثروتمند و هم کشورهای کم درآمد محسوب می‌شود. گزارش‌هایی وجود دارد که سالانه بیش از 1 میلیون زن با سزارین زایمان می‌کنند و شیوع آن در کل دنیا حدود ۱۵ درصد است.
هم‌چنین، شیوع زایمان با عمل سزارین تا حد زیادی افزایش یافته است. اگرچه تلاش‌هایی هم برای کاهش میزان آن ادامه دارد، ولی این عمل با تمام عوارض شناخته شده‌ی فوری و طولانی‌مدتی که به همراه دارد، در برخی موارد نیاز قطعی برای برخی مادران است. چنان‌چه برای برخی از زنان، زایمان سزارین می‌تواند ایمن‌ترین یا حتی تنها راه برای به دنیا آوردن یک نوزاد سالم باشد.
دلایل انجام عمل سزارین چیست؟
عمل سزارین همان طوری که گفته شد، یکی از عمل‌های رایج است. شاید برای شما هم جالب باشد که دلایل انجام این عمل را بشناسید. این عمل بنابر دلایل مختلف و متعددی ممکن است انجام گیرد، برخی دلایل شایع اند و برخی کمتر شایع. برخی دلایل به مادر مربوط است که به آن‌ها علل مادری مي‌گویند و برخی هم مربوط به جنین است که علل جنینی نام دارند.
در زیر به برخی علل مادری و جنینی سزارین که بیشتر شایع هستند، اشاره می‌کنیم:
- عدم پیشرفت یا طولانی شدن زایمان طبیعی؛
- دیسترس جنین؛
- جراحی قبلی رحم؛
- وزن بسیار کم هنگام تولد؛
- موقعیت قرارگیری نادرست جنین (به عنوان مثال، بریچ، عرضی)؛
- جفت پراویا یا قرارگیری جفت در دهانه رحم پیش از خود جنین؛
- جداشدگی جفت؛
- حاملگی چند قلو؛
- مشکوک به عدم تناسب جنین به لگن مادر؛
- افتادگی بند ناف؛
- پره اکلامپسی شدید، سندرم HELLP یا اکلامپسی؛
- عفونت‌های مادر (به عنوان مثال، HIV، هرپس سیمپلکس فعال)؛
- بیماری مزمن و زمینه‌ای مادر؛
- خواست مادر؛
- دلایل کمتر رایج شامل نقص انعقاد جنین؛
- ناهنجاری‌های جنینی.
مراقبت پیش از عمل جراحی سزارین
آماده‌سازی یا مراقبت قبل از عمل جراحی سزارین شامل ارزیابی بالینی است. آزمایش‌های خون برای بررسی موارد مختلفی انجام می‌گیرند، از جمله:
- میزان هموگلوبین
- گروه خونی Rh و غربالگری آنتی‌بادی
- آزمایش سیفلیس و نیز HIV
- آزمایش سازگاری خون در موارد پرخطر
ارزیابی بیهوشی نیز صورت می‌گیرد که در آن محدودیت مصرف خوراکی برای مادر ایجاد می‌شود، طوری‌که مایعات خوراکی و غذا هم پیش از عمل، هم در طول زایمان و هم برای مدتی پس از زایمان سزارین محدود می‌گردند. مداخلات برای کاهش حجم یا اسیدیته محتویات معده انجام می‌گیرد.
مایعات داخل وریدی، پروفیلاکسی آنتی‌بیوتیکی و پروفیلاکسی ضد رتروویروسی برای زنان HIV مثبت تجویز می‌گردد.
یک کاتتر ادراری وارد می‌شود و موهای ناحیه برش پوستی ممکن است تراشیده شوند. در اتاق عمل، وضعیت ظاهری مادر و وضعیت جنین بررسی می‌شود و با وجود ضربان قلب جنین تأیید گردد. هم‌چنین، اندیکاسیون سزارین دوباره بررسی می‌شود، زیرا ممکن است وضعیت زایمان از زمان تصمیم اولیه تغییر کرده باشد.
زایمان سزارین چند ساعت طول می‌کشد؟
عمل سزارین معمولا زیاد طول نمی‌کشد. گفته می‌شود زمان متوسط برای این عمل حدودا ۳۰ تا ۶۰ دقیقه است. البته که زمان آن بسته به عوامل مختلفی می‌تواند کمتر یا بیشتر شود.
در طی این عمل، مراحل مختلفی نظیر بیهوشی، برش پوست، عضله، پیدا کردن رحم و برش زدن آن و بالاخره خروج نوزاد صورت می‌گیرد.
پس از خارج کردن نوزاد، جفت باید خارج شود و داخل رحم از لخته‌های خون پاک شود و پزشک جراح این‌جا خود را مطمین می‌کند که بقایای جسم خارجی در رحم مادر باقی نمانده باشد.
سپس دوباره لایه‌های رحم، عضلات، صفاق، بافت زیرپوستی و در نهایت پوست بخیه زده می‌شود.
پس از مطمین شدن از پیشرفت مناسب این روند و بررسی وضعیت مادر و نوزاد، عمل خاتمه می‌یابد و مادر به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود.
مراقبت بعد از عمل جراحی سزارین
مراقبت‌های بعد از عمل شامل بررسی منظم چند مورد زیر است:
• علائم حیاتی
• برون‌ده ادرار
• علائم شل شدن رحم
• خونریزی
محدود کردن مصرف خوراکی برای مادر چندان سودمند نیست، بهتر است داروی مسکن یا ضد درد برای مادر ارائه شود که معمولا ایبوپروفن خوراکی یا ممکن است تزریق تک دوز دیکلوفناک، اکسی کدون خوراکی یا تزریقی به همراه اسیتامینوفن برای درد حاد پس از عمل تجویز می‌شود.
پس از عمل، باید تماس اولیه‌ی نوزاد با مادر به ویژه تماس پوست به پوست با نوزاد صورت گیرد و شیردهی تا حد زیادی تشویق شود.
هم‌چنین، در طی مدت پس از زایمان سزارین، باید زخم جراحی به خوبی مراقبت شود تا از عفونت آن جلوگیری گردد.
عوارض عمده‌ی عمل سزارین
عمل سزارین نظیر هر عمل جراحی دیگر با عوارضی همراه است. این عوارض باز هم می‌توانند موقت یا طولانی‌مدت باشند. هم‌چنین، برخی از این عوارض متوجه مادر، برخی متوجه جنین و برخی حتی متوجه جنین‌های بعدی (بارداری‌های آینده) مادر می‌باشند.
• آسیب حین عمل به اندام‌هایی مانند مثانه یا حالب
• عوارض بیهوشی
• خونریزی
• عفونت
• ترومبوآمبولی
• مرگ و میر مادران بعد از سزارین بیشتر از زایمان طبیعی است
• تاکی‌پنه یا تنفس سریع گذرا در نوزادان بعد از سزارین شایع‌تر است
• ترومای هنگام تولد از بین نمی‌رود
عوارض طولانی‌مدت در بارداری‌های بعدی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
• افزایش خطر جفت پریویا
• جداشدن جفت
• جفت آکرتا
• پارگی رحم
جمع‌بندی
در این مقاله متوجه شدیم که عمل سزارین یکی از راه‌های جایگزین برای زایمان طبیعی است. انجام این عمل بسیار رایج است ولی باید نکات مهمی را در انجام آن در نظر گرفت و با توجه به عوارض آن باید بررسی کرد که آیا اندیکاسیون مناسب و معقولی برای این عمل وجود دارد یا خیر.
انجام این عمل نظیر هر عمل دیگری با مراقبت‌های خاصی در قبل و بعد عمل همراه است و توجه جدی را می‌طلبد.
