واکسن‌های بدو تولد شامل چیست؟

کلینیک ختنه نوزادان تهران | دکتر امیری

1403.02.02

واکسیناسیون نوزادان، از جمله مهم‌ترین دغدغه‌های والدین است که به عنوان بخشی از مراقبت‌های پزشکی برای نوزاد، از ابتدای تولد او آغاز می‌شود و تا حدود ۷ سالگی ادامه دارد. نوزادان و کودکان با انجام واکسیناسیون، در مقابل رخداد برخی از بیماری‌ها، مصونیت پیدا می‌کنند.

واکسن، ویروس یا میکروب ضعیف شده مولّد بیماری است. پادتن، ماده‌ای است که بعد از تزریق واکسن در بدن ایجاد شده و موجب مصونیت نوزاد در برابر بروز بیماری می‌شود. مراقبت و مقاوم‌سازی بدن نوزاد در برابر برخی از بیماری‌های مسری، از اهداف واکسیناسیون نوزاد است. در این مطلب از وبلاگ کلینیک ختنه نوزادان تهران بیشتر در این مورد توضیح خواهیم داد.

اهمیت واکسیناسیون نوزادان

نوزاد تازه متولد شده به دلیل سطح ایمنی پایین، امکان ابتلا به برخی بیماری‌های مسری را دارد. تزریق واکسن، سبب تولید آنتی‌بادی و تقویت سیستم ایمنی بدن و مبارزه با عامل بیماری‌زا می‌شود.

در کنار تزریق واکسن‌های مختلف، تغذیه نوزاد با شیر مادر، او را در برابر بسیاری از بیماری‌ها به مدت یک سال بیمه می‌کند. اما هستند نوزادانی که به هر دلیلی از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند. اینجاست که واکسیناسیون نوزادان و به خصوص، واکسن‌های‌ بدو تولد، اهمیت پیدا می‌کند.

سیستم دفاعی بدن با ورود واکسن، تحریک شده و شروع به ساخت آنتی‌بادی یا پادتن‌هایی برای مقابله با بیماری می‌کند. با این کار، زمانی که نوزاد در آینده در معرض خطر ابتلا به بیماری قرار بگیرد، پادتن‌های تولید شده به دفاع از بدن مشغول می‌شوند.

واکسیناسیون نوزادان به صورت تزریقی انجام می‌شود، به جز واکسن فلج اطفال که هم به صورت خوراکی و از راه دهان و هم به صورت تزریقی وارد بدن می‌شود. برخی از واکسن‌ها هستند که برای ایجاد ایمنی و مقاومت بیشتر بدن، باید طی چند ماه یا چند سال و چندین نوبت تزریق انجام شوند.

واکسیناسیون نوزادان در بدو تولد، شامل چه واکسن‌هایی است؟

پس از به دنیا آمدن نوزاد، واکسن‌های بدو تولد او در بیمارستان تزریق می‌شود که سبب ایجاد سپر دفاعی قوی در برابر بیماری‌ها می‌شود.

1. واکسیناسیون نوزادان؛ واکسن هپاتیت

التهاب کبد، هپاتیت ب نامیده می‌شود؛ در این بیماری، نوعی ویروس سبب بروز التهاب در کبد می‌شود. التهاب کبد می‌تواند سبب عوارض جدی مانند ابتلا به سرطان کبد یا سیروز و در مرحله آخر، مرگ فرد شود. نوزادی که به هپاتیت ب مبتلا شود، ممکن است تا پایان عمر مجبور باشد با این بیماری و عوارض آن دست و پنجه نرم کند.

به همین دلیل، واکسیناسیون نوزادان برای جلوگیری از ابتلا به هپاتیت ب دارای اهمیت ویژه‌ای است.

نوزاد در 3 دُز، واکسن هپاتیت ب را دریافت می‌کند. تزریق اولین دُز، باید در 24 ساعت اول پس از تولد نوزاد انجام گیرد. دُز دوم در سن یک تا دو ماهگی نوزاد و سومین دُز، در سن 6 تا 18 ماهگی باید تزریق شود.

با تزریق واکسن هپاتیت ب به نوزاد، ایمنی بدن او بالا رفته و احتمال ابتلا به بیماری هپاتیت ب در او به زیر 2 درصد می‌رسد. واکسیناسیون نوزادان با واکسن هپاتیت ب، به صورت عضلانی و در ران او تزریق می‌شود.

(فاصله نوبت اول تا دوم، نباید بیش از یک ماه باشد)

2. واکسیناسیون نوزادان؛ واکسن ب‌ث‌ژ

برای جلوگیری از ابتلا به بیماری سل، واکسیناسیون نوزادان با واکسن ب‌ث‌ژ انجام می‌گیرد. نوعی باکتری که سبب عفونت مزمن ریه شده و سبب ابتلا به بیماری سل می‌شود. در برخی موارد ممکن است کلیه‌ها، ستون فقرات یا حتی مغز را نیز درگیر کند. عامل ابتلا به بیماری سل، ذرات و قطرات سرفه و عطسه معلق در هوا هستند.

واکسن تک‌دُز ب‌ث‌ژ نیز باید در ساعات ابتدایی تولد نوزاد تزریق شود. هرچه زمان تزریق به زمان تولد نوزاد نزدیک‌تر باشد، تأثیرگذاری واکسن بیشتر است. این واکسن زیر جلدی و در بازوی نوزاد تزریق می‌شود.

3. واکسیناسیون نوزادان، واکسن فلج اطفال

ویروس پولیو، وظیفه انتقال بیماری فلج اطفال را بر عهده دارد! این بیماری، سیستم عصبی فرد را درگیر می‌کند. واکسیناسیون نوزادان با قطره خوراکی فلج اطفال به صورت گسترده و رایگان در سراسر دنیا انجام شده و به همین دلیل تقریباً ریشه‌کن شده است.

برای واکسیناسیون نوزادان توجه به چه نکاتی ضروری است؟

اگر نوزاد متولد شده، به طور ارثی به سرطان خون مبتلا باشد، انجام واکسیناسیون نوزادان با واکسن‌های فلج اطفال و ب‌ث‌ژ، منع مصرف دارند.
در صورت فراموشی نوبت واکسن‌هایی که به چند نوبت تزریق می‌شوند، مانند هپاتیت ب یا فلج اطفال، نیازی به تزریق دُزهای فراموش شده نیست و ادامه تزریق با احتساب انجام تزریق‌های قبلی، امکان‌پذیر است.
در واکسیناسیون نوزادان، تزریق واکسن‌های زنده ویروسی باید به طور همزمان انجام گیرد، در غیر این صورت، باید یک ماه بین تزریق آنها فاصله بیفتد.
تغذیه نوزاد با هر شیری، مانعی برای خوراندن واکسن فلج اطفال به او نیست. بالا آوردن نوزاد پس از خوردن قطره فلج اطفال، امری طبیعی است و نیازی به خوراندن مجدد واکسن نیست.
واکسن ب ث‌ژ و سرخک را می‌توان همزمان و در دو محل مختلف تزریق کرد.
واکسن ب‌ث‌ژ تب و درد به همراه ندارد و پس از تزریق می‌توان نوزاد را به حمام برد. فقط ممکن است در 2 یا 3 هفته اول بعد از تزریق، محل تزریق قرمز شود و ممکن است تا پایان عمر، جای تزریق، به صورت یک یادگاری باقی بماند.

عوارض واکسیناسیون نوزادان

تزریق واکسن نوزاد، عوارض جدی را برای او به همراه ندارد. بروز کمی درد و تورم یا تب کردن با انجام واکسیناسیون نوزادان، امری طبیعی است. مطالعات محققین گواه بر این موضوع است: ایمنی که بدن نوزاد با تزریق واکسن به دست می‌آورد، قابل مقایسه با عوارض ناچیز و اندک پس از تزریق واکسن نیست.

جمع‌بندی

واکسیناسیون نوزادان با هدف ایمن‌سازی در برابر برخی از بیماری‌های مسری انجام می‌شود. واکسن‌های هپاتیت ب، ب‌ث‌ژ و فلج اطفال، 3 واکسنی هستند که باید در همان ابتدای تولد نوزاد، به او تزریق شود. به تأخیر انداختن زمان تزریق این واکسن‌ها می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری را برای نوزاد در پی داشته باشد. پس بهتر است که تزریق هر واکسن در زمان تعیین شده آن انجام گیرد تا سیستم ایمنی نوزاد، در مقابل عوامل بیماری‌زا، همچون سد محکمی ایستادگی کند.